Stel je voor:
je bent diep in slaap
als je plotseling wakker wordt!
En niet vanwege je wekker.
Je ogen gaan open
en er zit een demon op je borst
die je vasthoudt.
Je wilt je mond opendoen en gillen,
maar er komt geen geluid uit.
Je wilt opstaan en wegrennen,
maar je realiseert je
dat je volledig geïmmobiliseerd bent.
De demon probeert je te verstikken,
maar je kunt niet terugvechten.
Je bent wakker geworden in je droom
en het is een nachtmerrie.
Het klinkt als een film van Stephen King,
maar het is een medische aandoening
die slaapverlamming heet.
Ongeveer de helft van de bevolking
heeft dit vreemde fenomeen
minstens eens in hun leven meegemaakt.
Deze angstaanjagende episode
waarin je oog in oog komt te staan
met de wezens uit je nachtmerries
kan seconden tot minuten duren
en kan visuele of auditieve hallucinaties
met zich meebrengen
van een kwade geest
of een gevoel van uittreding,
alsof je zweeft.
Soms hebben mensen
slaapverlamming zelfs aangezien
voor een ontmoeting met een spook
of een buitenaardse ontvoering.
In 1867 was dr. Silas Weir Mitchell
de eerste medische deskundige
die slaapverlamming bestudeerde.
"De proefpersoon wordt wakker
met bewustzijn van zijn omgeving
maar is niet in staat
om een spier te vertrekken.
Van buitenaf lijkt hij nog te slapen,
maar in werkelijkheid probeert hij
uit alle macht te bewegen
en ervaart hij acute geestelijke nood.
Als hij zich maar kon verroeren,
zou de vloek onmiddellijk verdwijnen."
Hoewel dr. Mitchell de eerste was
die patiënten in deze staat observeerde,
komt slaapverlamming zoveel voor
dat bijna elke cultuur er wel
een paranormale uitleg voor heeft gehad.
In middeleeuws Europa dacht je misschien
dat het een incubus was,
een sekslustige demon in mannelijke vorm
die je 's nachts op kwam zoeken.
In Scandinavië is het de merrie,
een verduivelde vrouw,
die slapers bezoekt
en op hun ribben gaat zitten.
In Turkije is het een djinn
die je vasthoudt en je probeert te wurgen.
In Thailand verwondt Phi Am je
terwijl je slaapt.
In het zuiden van de Verenigde Staten
komt de heks je halen.
In Mexico kun je de schuld geven
aan de dode persoon die op je klimt.
In Griekenland zit Mora op je borst
en probeert ze je te verstikken.
In Nepal woont de geest Khyaak
onder de trap.
Misschien geven we kwade geesten
de schuld van slaapverlamming
omdat wat daadwerkelijk
in je hersenen gebeurt
veel moeilijker is om uit te leggen.
Volgens moderne wetenschappers
wordt slaapverlamming veroorzaakt
door een abnormale overlap van de remfase
en de ontwaakfase van het slapen.
Tijdens een normale remfase
ervaar je een aantal zintuiglijke prikkels
in de vorm van een droom,
en zijn je hersenen onbewust
en volledig in slaap.
Tijdens je droom
komen speciale neurotransmitters vrij
die bijna al je spieren verlammen.
Dat heet rem-atonie.
Het voorkomt dat je rent in je bed
als je in je dromen wordt achtervolgd.
Tijdens een episode van slaapverlamming
ervaar je normale onderdelen van remslaap.
Je droomt en je spieren zijn verlamd,
maar je hersenen zijn bewust
en klaarwakker.
Daardoor beeld je je in
dat je oog in oog staat
met dreigende verschijning.
Dit verklaart de hallucinaties,
maar hoe zit het met de paniek,
wurging, stikken, druk op de borst
die zoveel mensen beschrijven?
De functie die tijdens remslaap voorkomt
dat je je dromen uitvoert,
de rem-atonie,
haalt ook de vrijwillige controle
over je ademhaling weg.
Je ademhaling wordt ondieper en sneller.
Je krijgt meer kooldioxide binnen
en je luchtweg wordt deels geblokkeerd.
Tijdens een episode van slaapverlamming
leidt de combinatie van de angstreactie
op je denkbeeldige aanvaller
en het feit dat je hersenen wakker zijn
terwijl het lichaam in remslaap is
tot een behoefte aan meer zuurstof.
Daardoor snak je naar adem
maar dat kun je niet
want door rem-atonie
kun je je ademhaling niet besturen.
Deze strijd om lucht
terwijl je lichaam slaapt
veroorzaakt een gevoel
van druk op de borst
of verstikking.
Hoewel sommige mensen
slaapverlamming regelmatig meemaken
en het mogelijk gerelateerd is
aan slaapstoornissen zoals narcolepsie,
ervaren veel mensen slaapverlamming
maar af en toe,
misschien maar eens in hun leven.
Je kunt er dus gerust op zijn
dat er geen kwaadaardig wezen is
dat je probeert te achtervolgen,
bezitten, wurgen of verstikken.
Bewaar dat maar voor de horrorfilms!
